Günümüzde, teknolojinin hayatımızın birçok alanında yer alıyor olması kaçınılmaz bir gerçektir. Teknoloji, bazı alanlarda bizi tembelleştirip üretkenliğimizi azaltıyor olsa da birçok alanda işimizi kolaylaştırmaktadır. Özellikle Endüstri Devrimi’nden sonra makineler ciddi ölçüde gelişmiş, birçok alanda insan gücünün yerini almaya başlamıştır. Teknolojik gelişimler ve değişimler elbette dil/tercüme alanında da etkisini göstermiştir. Başlarda yalnızca “online sözlükler” olarak görülen bu etki, zaman içerisinde direkt olarak “çeviri” alanında da görülmüştür. Peki “makine çevirisi” dediğimiz bu çeviriler, çevirmenleri tehdit etmekte midir? Zaman içerisinde çevirmenlerin mesleğini ellerinden alması mümkün müdür? Bu sorulara yanıt ararken çevrilen metinlerin konusu, yazılış amacı, ne için çevrildikleri gibi parametreler önem taşımaktadır. Çeviri, yalnızca sözcük bazında düşünülmemelidir. Zira öyle olsaydı üniversitelerde dört sene okutulan bir bölüm olmaz, yalnızca sözlüklerin varlığı yeterli olurdu.
Çeviri, sözcüklerin ötesinde, kültürler arası bir köprüdür. Yazılan her türlü yazı, kaynak kültürün, bu kültürdeki insanların yaşama bakış açısının, tüm art alan bilgisinin kelimeler aracılığıyla yansıtılmasıdır. Bu şekilde bakıldığında çeviriyi, kaynak dildeki kelimelerin erek dilde ifade edilmesi olarak tanımlamak yanlış ve eksik bir tanım olacaktır. Kültürel öğelerden (deyimler, şakalar, göndermeler, vb) arınmış, genellikle öğretici olan yazılarda makine çevirisinin başarılı olduğunu söylemek yanlış olmaz. Ancak sadece bu alanlarda çeviri yapılmadığı ve bu tarz çevirilerde bile bir “insan” çevirmenin kontrolünden geçmesi gerektiği unutulmamalıdır. Mesela kişisel amaçlarınız için bir gazete makalesini anlamak istiyorsanız, bu siteler ya da araçlar size yardımcı olabilir. Dilin detaylarını (deyimler, kalıplar vs.) muhtemelen doğru çevirmeyecektir, fakat makalenin genel konusunu bu şekilde anlayabilirsiniz. Buraya kadar olan kısmı, günümüzde en çok tercih edilen çeviri araçlarından olan “Google Translate”ten birkaç örnekle pekiştirmek isterim:
Kaynak Metin: Success in treatment of dialysis patients is largely dependent on the patient’s diet, fluid restriction and regular use of medications.
Google Translate çevirisi: Diyaliz hastalarının tedavisinde başarı, büyük oranda hastanın diyetine, sıvı kısıtlamasına ve ilaçların düzenli kullanımına bağlıdır.
Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi, bu cümle için “Google Translate” aracılığıyla güzel bir çeviri elde edildi. Birkaç farklı çevirmen bu cümleyi çevirseydi bundan çok farklı bir çeviri ortaya çıkmazdı herhalde. Çünkü kültürel öğeler barındırmayan, açıklayıcı bir anlatım kullanılmış. Erek dilde yaygın olarak kullanılan bir kalıbı içeren bu cümleye bakacak olursak;
Kaynak Metin: Break a leg Sam, I’m sure your performance will be great.
Google Translate Çevirisi: Bacağınızı kırın Sam, performansınızın harika olacağından eminim.
Bu örnek, makine çevirisinin birebir kelimelere odaklandığını gösteren güzel bir örnek olabilir. “Break a leg” İngilizcede “İyi şanslar” anlamına gelir ancak birebir kelime anlamı “Bacağını kırmak” demektir. Bunu doğru anlamıyla çevirmek için öncesinde araştırma yapmak gerekir ki bu da makine çevirilerinin yapamadığı bir şeydir. Bu cümlenin yapılan araştırma sonucunda yapılan muhtemel çevirisi “İyi şanslar, Sam. Harika bir performans sergileyeceğinden şüphem yok” şeklinde ya da buna yakın bir cümle olacaktır.
Görüldüğü gibi, bu tarz çeviri siteleri/uygulamaları, tek tek kelimelerde ve alışıldık cümle kalıplarında güzel bir başarı gösteriyor ve metnin genel fikrini veriyor, fakat metnin detaylarını anlamak oldukça zor. Dolayısıyla profesyonel bir çeviri söz konusu olduğunda makine çevirisine güvenmek henüz imkansız. İleride iyi bir tercüman gibi çevirip çeviremeyeceklerini ise hep beraber göreceğiz. Bu nedenle profesyonel ve kusursuz çeviri hizmetlerinde Tercüme büroları ihtiyacı doğmaktadır. Çünkü kimi durumlarda yapılacak en basit hatalar bile uluslararası krizlere sebebiyet verebilir.
