Mütercim ve tercüman deyince aklımıza aynı şey gelir, ikisi de en nihayetinde tercümandır deriz, değil mi? Üniversite bölümlerine baktığımızda bile “Mütercim Tercümanlık” bölüm adlarıyla karşılaşırız, doğal olarak böyle düşünürüz ancak mütercim ve tercüman arasında ince bir fark vardır. Evet, ikisi de çevirmendir ama mütercimin yaptığı çeviri şekli farklıdır, tercümanın yaptığı çeviri şekli farklıdır. Peki nedir bu farklar? Gerçekten ikisi de farklı şeyler midir, yoksa kaale alınmayacak kadar ince bir fark mıdır? Aslında değildir.
Mütercim denilen çevirmenlik türü, çeviri işini yazılı bir kaynağı baz alarak, yazılı bir kaynaktan yapar. Zaten yazılmış bir metni, herhangi başka bir dile çevirir. Yani, mesela, İngilizce-Türkçe çevirmensiniz ve elinizde İngilizce bir kaynak var, bir mütercim olarak bunu Türkçe’ye yazılı şekilde geçirirsiniz. Mütercim mesleği çok uzun zamandır vardır ve yazılı kültürlerin aktarılması ve paylaşılması gibi önemli konularda rol almışlardır. Mütercimlikte önemli bir nokta ise çeviri yaptığınız dil çiftinde, iki dilde de dil bilgisi gibi okuryazarlık bilgisinin en üst seviyede olması gerekir ki, çevirdiğiniz dilde hata yaparak anlam kaymasına ya da kötü görünmesine yol açmayın. Mütercimlik bir nevi önemli bir iştir, çok önemli belgeleri çevirdiğiniz zaman, tüm yük üzerinize biner ve gerekli şeylerin hepsini bilmeniz gerekir.
Tercümanlık ise yazılı kaynaktan çok, sözlü bir kaynaktan çeviri yapar ki mütercimlikten kat ve kat daha zordur. Yani, bir diyaloğu, bir konuşmayı anında söylendiği gibi çevirir. Özellikle diplomatik alanlarda kullanılan bu çevirmenlik çeşidi, hataya yer bırakmaz. Hata yapıldığı an özellikle diplomatik toplantılarda yapılıyorsa eğer, çok büyük sıkıntılara yol açabilir. Mütercimlikten çok daha zor bir iştir. Tercüman da herkes olamaz. Üniversitelerimizde, eğer 100 öğrenci varsa bunun 5-10 tanesi tercümanlık eğitimine kabul edilirken geriye kalan 90-95 öğrenci mütercim olur çünkü tercümanlık, bir nevi an ve an konuşulanı anlayıp kafanızda direkt çevirmektir ki kelime ve gramer bilginiz çok çok yüksek olmalı çünkü herhangi bir kelime eksikliğinde, çevirinizi tam yapamaz, hataya yol açarsınız. Mütercimlikten daha zor olan tercümanlık ise böyle bir çeviri çeşididir.
Sonuç olarak, mütercimlik ve tercümanlık arasında bulunan o ince fark, aslında pek de ince değildir. Evet birisi yazılı birisi ise sözlü yapıyor ve kağıt üzerinde bu fark ince gözüküyor ancak mütercimlikte elinizde bir sürü kaynak var iken ve bu kaynakları çeviri yaparken kullanma şansınız varken, tercümanlıkta her detayına kadar bilmeniz gerekir ve ekstra kaynak kullanmanız mümkün değildir. Tercümanlık bu yüzden mütercimlikten zordur ve olması da kolay değildir. Ancak bu demek değildir ki, mütercimliği herkes yapabilir. Kesinlikle hayır. Mütercim olmak da bilgi ve yetenek ister fakat her işte olduğu gibi zor işin de bir zoru vardır, çevirmenlik konusunda ise bu da tercümanlıktır.