TEP (Translation- Editing- Proofreading) Nedir?
TEP (translation yani çeviri, editing ve proofreading ) çeviri alanında kullanılan önemli bir kısaltmadır ve çeviri sürecinin başlıca aşamalarını oluşturur. Bu üç aşama birbirini takip eder ve daha kaliteli çevirilerin ortaya çıkmasını sağlar.
Translation Nedir?
Müşterinin çevrilmesini istediği metin metnin türüne göre bir çevirmene veyahut büyük bir çeviri projesiyle çevirmenlere iletilir. Örneğin metin edebi bir metinse, edebi çeviri alanında yeterli bilgi ve birikime sahip çevirmen veya çevirmenlere teslim edilir. Çevirmen kaynak metni erek metne çevirir ve kaynak metindeki mesaj hedef metne aktarılır. Çevirmen projenin editöründen direktif alabilir ve editörün direktiflerini uygulamakla yükümlüdür. Örneğin, editör çevirmenden, metnin ikinci şahıs ya da üçüncü şahıs anlatıcı ile çevirmesini, metinde edilgen ya da etken cümlelere yer vermesini talep edebilir. Bazen çevirmenlere konu ile ilgili terminoloji dosyası da verilmektedir. Özellikle birçok çevirmen ile çalışılan çeviri projelerinde ortak terim ve ifadelerin kullanılması amacıyla da bu dosya çevirmenlere iletilmektedir.
Editing Nedir?
Çevirinin yapılmasından sonra gelen aşamadır. Bu aşamada editörler, kaynak metin ile çeviri metnini yani erek metni karşılaştırır ve kaynak metindeki mesajın erek metinde doğru bir şekilde aktarılıp aktarılmadığını kontrol eder. Bu aşama oldukça önemlidir. Editör, erek metindeki cümlelerin netliğinden ve pürüzsüzlüğünden emin olmalıdır. Bunun sebebi ise, okuyucunun bir cümleye takılmaksızın veya metindeki bir cümleyi birkaç defa okumaya gerek duymaksızın metni kolayca okuyabilmeyi ve konuyu kolayca anlayabilmeyi isteyecek olmasıdır. Bir anlamda editörler, cümleleri pürüzsüzleşip cilalayarak, açık ve anlaşılır kılmakla yükümlüdür. Bu noktada, editörlerin çeviri metninin okuyucu kitlesini bilmesi de önem taşımaktadır.
Metin bir alanda uzman profesyoneller için mi yoksa genel olarak yetişkinlerin tümü için mi çevriliyor? Editörler, çevirmenden okuyucu kitlesine göre daha fazla terime yer verilmesinin veya daha az açıklama yapılmasını talep edebilir veya bunun aksine çeviride kullanılan dil biraz daha sade olabilir. Bunun yanı sıra, editörler aynı zamanda kaynak metindeki erek dile yabancı olan deyimleri, atasözleri erek metinde anlaşılır kılmakla sorumludurlar.
Kısaca editing, çevirinin kalitesini ve akışını geliştirmek amacıyla çeviri metninin incelenmesi aşamasıdır. Bu aşamada biçimden çok terminolojiye odaklanılır. Editörler, bağlamsal hataları ve tutarsızlıkları kontrol eder ve doğru terminoloji kullanıldığında emin olur. Editörler, metinde düzenleme ve düzeltme yaparak metnin okunaklı olmasını sağlar, çevirmenin yaptığı çeviri metnindeki isim ve gerçeklikleri doğrular. Yapmak istedikleri değişiklikleri direkt olarak yapmaz, metnin çevirmen ya da çevirmenlerine yorumlarını ve tavsiye ettiği düzeltmeleri sunar, çevirmenden tavsiye ettiği değişiklikleri uygulama konusunda karar vermesini ister.
Proofreading Nedir?
Proofreading kelimesi, redaksiyon veya prova okuması olarak da tanımlanabilir. Proofreading aşaması, editing aşamasından sonra gelen aşamadır. Proofreader ya da son okuyucu, kaynak metne bakmaz, sadece erek metin üzerinde çalışır. Çevirideki heceleme, dil bilgisi ve noktalama, sözdizimi hatalarını düzeltir. Aynı zamanda, dizgisel özellikler, başlık ve paragraf stilleri gibi özellikleri gözden geçirir. Çeviri metnindeki yazım hataları küçük ve önemsiz olarak görünebilir. Fakat bu durum okuyucu üzerinde olumsuz etki bırakabilir. Yazım hataları cümlenin anlamını bile etkileyebilmektedir. Doğru noktalama işaretlerinin kullanımı bir çeviri projesinin önemli bir unsurudur. Noktalama kuralları diller arasında farklılık gösterebilir ve bu sebeple çevirmenler, virgül, nokta veya tırnak işaretlerini hatalı olarak kullanabilirler veya bu tür hataları gözden kaçırabilirler. Fakat son okuyucular bu küçük detaylara dikkat edip, en basit hataları bile düzeltmekle sorumludurlar.
Proofreading yapan okuyucu metinde bir değişiklik yapmaz. Bunun yerine düzeltme yapılması gereken yerleri tavsiye ve sorularıyla editöre iletir. Çeviri metninde farklı bir kültüre göre metnin yerelleştirilmesi yapılırken proofreading aşaması oldukta önemlidir. Anlamı aynı olan pek çok kelimenin kullanımı hedef kitleye göre değişebilir. Örneğin, ‘’recognize’’ ve ‘’recognise’’ kelimelerinin yazımı Amerika ve İngiliz İngilizcesinde farklıdır ve son okuyucu gerektiğinde bunun düzeltmesini yapmalıdır. Proofreading kolay bir iş gibi gözükse de aslında uzmanlık, sabır ve bilgi birikimi gerektiren bir iştir. Proofreading yapan kişi içerik düzenlemese de metni en anlaşılır biçime getirmek ve metni sıfır hata ile teslim etmek ile sorumludur.
Çeviri alanında TEP, kaliteli ve sıfır hatalı bir çevirinin elde edilmesi açısından oldukça önem taşımaktadır. TEP’in her bir aşaması oldukça zordu ve emek isteyen bir iştir. Çeviri, editing ve proofreading yapacak kişinin oldukça sabırlı, dikkatli ve donanımlı olması gerekmektedir.
